Coördinatie van gemeente van belang bij glasvezeluitrol

Het is de ambitie van KPN om samen met joint venture Glaspoort voor eind 2026 80% van Nederland te verglazen. Inmiddels zijn we daarmee over de helft – we sloten al meer dan 4 miljoen huishoudens aan op glasvezel door in alle gemeenten van Nederland uit te rollen. De komende tijd zetten we fors in op het volledig aansluiten van de grotere steden als Utrecht, Den Haag, Rotterdam en Amsterdam. 

We doen dat om ons bestaande, landelijk dekkende kopernetwerk te vervangen door glasvezel. De kern van KPN is immers het bouwen, aanbieden en beheren van netwerken, en dat over een langere periode. Glasvezel biedt nog meer snelheid, stabiliteit en betrouwbaarheid. Bovendien is het energiezuiniger en efficiënter dan het kopernetwerk. 

KPN is niet de enige partij die glasvezel aanlegt. Veel andere aanbieders doen dat ook, waardoor de concurrentie hevig is. Dat brengt een nieuwe dynamiek met zich mee. De aanleg van glasvezel is een ingewikkeld proces dat veel tijd en geld kost, en een nauwkeurige planning vergt. Bovendien streven partijen ernaar zoveel mogelijk als eerste te kunnen aanleggen, omdat dit gunstig is voor de business case. Dat aanbieders die glasvezel uitrollen elkaar de komende jaren vaker gaan tegenkomen is dus een feit.

Om graafwerkzaamheden in of op openbare gronden te kunnen uitvoeren, is instemming van de gemeente vereist. Gemeenten zijn verplicht partijen toe te staan glasvezel aan te leggen in openbare gronden. Er moet dus instemming worden verleend, zij het dat gemeenten voorschriften kunnen verbinden aan het tijdstip, de plaats en de wijze van uitvoering van de werkzaamheden. De situatie waarbij twee of meer aanbieders van openbare elektronische communicatienetwerken (min of meer) tegelijkertijd in dezelfde plaats een glasvezelnetwerk willen aanleggen, brengt een nieuwe dynamiek met zich mee. Daarover spreken we Iris van der Hart, als Senior FTTH adviseur bij KPN verantwoordelijk voor het relatiemanagement met gemeenten.

Als twee of meer aanbieders zich tegelijkertijd bij een gemeente melden met een voornemen graafwerkzaamheden uit te voeren in of op openbare gronden, heeft een gemeente een coördinerende rol. In diverse uitspraken heeft de rechtbank Rotterdam deze coördinerende rol concreet gemaakt. In de conclusie van dit artikel wordt op basis van recente jurisprudentie uiteengezet welke juridische spelregels gelden inzake deze coördinerende rol.

Iris: "Het komt er hierbij in de kern op neer dat gemeenten bij de behandeling van instemmingsaanvragen aanbieders gelijk moeten behandelen. Het hanteren van de voorwaarde van het sluiten van een samenwerkingsovereenkomst voor het afgeven van een instemmingsbesluit heeft geen wettelijke basis en kan leiden tot een ongelijke behandeling van partijen. Ook is het traineren van het afgeven van een instemmingsbesluit in strijd met de coördinerende rol. Hetzelfde geldt in beginsel voor het toepassen van graafrust, zeker als dit een lange periode is. Het ligt in de rede dat een gemeente voorafgaand aan het verlenen van instemming aan de verschillende aanbieders een coördinerende rol vervult alvorens één of meer aanbieders graafrust op te leggen.”

“Er is niet altijd sprake van gelijke gevallen, als twee aanbieders in hetzelfde gebied aan de slag willen. Zo kan er bijvoorbeeld sprake zijn van ongelijke gevallen als de ene aanbieder een complete aanvraag deed en de andere een incomplete. Hoewel in het kader van de coördinerende rol de datum of de compleetheid van een instemmingsaanvraag geen criterium is, hoeft een gemeente in dat geval niet te wachten met het verlenen van een instemming. In zo’n situatie is er dus geen sprake van gelijke gevallen en rust op een gemeente geen coördinerende rol.”

“De invulling van deze rol verschilt per gemeente. Sommigen passen graafrust omwille van het beperken van overlast toe, anderen verkiezen juist gelijktijdige aanleg door partijen. Deze laatste aanpak, waarbij onder regie van de gemeente afspraken over de uitrol worden gemaakt, heeft onze voorkeur omdat daarmee aan alle partijen gelijke kansen worden geboden.”

Wat zijn de specifieke onderwerpen tijdens dit soort gesprekken?

“Gemeenten vragen vaak – logischerwijs: ‘Kunnen jullie niet gezamenlijk uitrollen?’ Dat kan allerlei redenen hebben; denk aan schaarse ruimte in historische binnensteden, intensief gebruik van de openbare ruimte of overlast op complexe locaties, zoals een druk kruispunt. Door dit soort afspraken met elkaar vast te leggen, onder regie van een onafhankelijke partij als een gemeente, creëren we zekerheid, rust rondom de uitrol en voorkomen we verrassingen. Alle belanghebbenden zijn dan goed geïnformeerd en soms hoeft daardoor de straat maar één keer open.”

Hoe komen gezamenlijke afspraken tot stand?

“Er zijn soms veel gesprekken nodig om het uiteindelijk voor elkaar te boksen. Dat komt omdat het complex kan zijn voor een gemeente om te coördineren bij gesprekken waarbij glasvezelpartijen aan tafel zitten. Voor gemeenten is dit nieuw en bovendien een traject dat ze maar één keer doorlopen.”

“Bovendien – nu er wordt gesproken over bijvoorbeeld gezamenlijke uitrol – komen er ook nieuwe dilemma’s naar voren. Wat te doen als de ene partij nog niet zo ver is als de andere? Hoe richten de glasvezelpartijen gezamenlijk de bewonerscommunicatie in? Iedere gemeente moet zelf een deal uitvinden, al zien we ook dat er soms expertise wordt ingehuurd.”

Zijn er al voorbeelden van geslaagde bemiddeling door gemeenten?

“Zeker! Er zijn al meerdere situaties waarin het geslaagd is onder regie van een gemeente goede afspraken op papier vast te leggen. En dat is mooi, want we voelen de verantwoordelijkheid voor een goedlopend proces. Nu we ons richten op de grote steden zie je dat we ook daar komen tot goede afspraken, die we vaak vastleggen in een convenant, zoals in Den Haag en Amsterdam.”

“Naast duidelijkheid schept zo’n convenant voor de gemeente, de bewoners en de aanbieders zekerheid en rust over het verloop van de glasvezeluitrol. Het voorkomt issues en leidt de aanleg in goede banen, zodat alle betrokkenen precies weten waar, wanneer en door wie er wordt uitgerold en in welke situaties de partijen elkaar eventueel opvolgen of gezamenlijk uitrollen. Zo loopt niemand elkaar voor de voeten.”

“In het convenant wordt per wijk een uitrolschema vastgesteld. Ook worden er afspraken gemaakt aan de hand van uitgangspunten zoals een snelle uitrol, zo laag mogelijke hinder en zo min mogelijk beslag op de schaarse openbare ruimte. Bovendien wordt ook de operatie en de uitvoering zelf vastgelegd, evenals de gezamenlijke communicatie voor bewoners en andere betrokkenen.”

“Dat is echt vooruitstrevend, en als je het mij vraagt dé aanpak voor de glasvezeluitrol in Nederland de komende jaren. Het is mooi dat gemeenten deze rol pakken, want het zorgt voor veel meer duidelijkheid en een soepeler proces. Bovenal leidt het ertoe dat de glasvezeluitrol in Nederland veel sneller gaat. Zo zorgen we ervoor dat iedereen in Nederland gebruik kan maken van glasvezel, terwijl bewoners en alle andere betrokkenen en belanghebbenden zo goed mogelijk weten waar ze aan toe zijn terwijl ze zo min mogelijk overlast ervaren tijdens de aanleg.”