Zorgtechnologie: hoe robots en glasvezel het ziekenhuis veranderen

De zorg staat al jaren onder druk. Een combinatie van vergrijzing, minder zorgpersoneel en natuurlijk corona maakt duidelijk dat ons zorgsysteem aan verandering toe is. Gelukkig dient die verandering zich aan.

Met behulp van een landelijk glasvezelnetwerk is iedereen in staat onafhankelijk van tijd en plaats de beste zorg te krijgen. We spreken trendwatcher Vincent Everts, digitale zorgpionier Daan Dohmen en orthopedisch chirurg Robert Jan Kroeze over de toekomst van het ziekenhuis en de invloed van glasvezel.

Stel je een traditioneel ziekenhuis voor, waar een groep mensen gezamenlijk op hun doktersafspraak wacht. Een afspraak die ze maanden geleden al maakten. “Dat zien we in de toekomst niet meer terug”, zegt trendwatcher Vincent Everts. “Het traditionele ziekenhuis is het domein van de koningen van de zorg. Met dokters waar je alleen contact mee krijgt als zij je oproepen. Dat verandert door digitale innovaties. In de zorgsector van de toekomst staat de patiënt centraal, niet de dokter.”

Hoe? Op veel manieren. Maar het begint heel dichtbij, in je eigen broekzak. Vincent: “Met smartphones en -watches kunnen we thuis onze gezondheid heel precies in de gaten houden. De dokter ziet met behulp van een app op afstand of je bijvoorbeeld goed herstelt van je botbreuk of hartoperatie. twee op de drie doktersbezoeken zijn hierdoor onnodig of kunnen op afstand. De patiënt maakt die keuze samen met de dokter.”

Professor Daan Dohmen loopt met zijn bedrijf Luscii en hun Thuismeten-app voorop in de ‘e-healthrevolutie'. E-health is gezondheidszorg via digitale middelen, zoals je telefoon of een smartwatch. Daan weet als geen ander de rol die glasvezel hierin speelt.

Daan: “Glasvezel en 5G worden de standaard. Het snel en betrouwbaar delen van veel data is niet uit de toekomst weg te denken. Zelf zeg ik het ook tegen mijn ouders: zorg dat je het in huis haalt, dan ben je al voorbereid.”

Sinds 2018 werkt Luscii al aan de Thuismeten-app. Met deze app wisselen patiënten gezondheidsdata uit met hun dokter. Bijvoorbeeld tijdens het herstel na een operatie, of bij chronische aandoeningen als COPD. De app heeft speciale oplossingen voor veel zorgvragen: van hartritmestoornis tot zwangerschap en van long-term covid tot COPD. Sommige gegevens vul je zelf in, andere houdt de app automatisch bij. Het gevolg: een dokter kan altijd meekijken, en een patiënt hoeft minder naar het ziekenhuis voor controles. Het blijkt een succes, zeker tijdens coronatijd. Daan: “We raken echt in een stroomversnelling. Sinds 2020 schiet het aantal nieuwe gebruikers omhoog. Dat heeft drie redenen: de voortgang van technologie, het personeelstekort in de zorg en corona.”

In één klap overtuigd

Daan: “Toen de ziekenhuizen overspoeld werden met coronapatiënten was digitale zorg in één klap niet meer aanvullend, maar noodzakelijk. Ziekenhuizen schaalden zorg af en een fysiek bezoek of consult was vrijwel onmogelijk. Waar zorgverleners eerst nog veel vragen hadden – want is zorg op afstand wel veilig en betrouwbaar? – was e-health nu ineens een makkelijke oplossing voor een moeilijke situatie.”

De reacties zijn overweldigend positief. “Gedurende de coronacrisis hadden we meer dan 20 miljoen registraties. In sommige ziekenhuizen lagen tijdens de tweede coronagolf 60 tot 90 mensen in een ‘virtueel bed’. Dat zijn bijna drie verpleegafdelingen”, zegt Daan. “Dit zijn mensen die thuis herstellen van een opname in het ziekenhuis of IC.” Ook andere oplossingen voor zorg op afstand, zoals videobellen met de dokter en het online aanvragen van herhaalrecepten, zijn veel gebruikt en goed ontvangen door patiënten.

Een beter beeld van herstel

Daan: “Zorgverleners zien dat het gebruik van ‘e-health’ hen tijd bespaart. Kunstmatige intelligentie analyseert de constante stroom aan data vanuit de app en waarschuwt de dokter of verpleegkundige op het juiste moment. Gaat iemand snel weer bewegen of duurt het lang? Gaat het herstel in een stijgende lijn of met haperingen? Nu zeggen ziekenhuizen vaak: ‘Kom over 6 maanden maar terug.’ Dat is eigenlijk heel willekeurig. Bij patiënten met wie alles goed gaat, is het soms helemaal niet nodig om terug te komen. Zijn er problemen, dan wil je geen 6 maanden wachten.”

De arts in 4K

Ook het gesprek met de dokter verandert. Een ziekenhuisafspraak via videobellen is volgens Vincent in de toekomst de normaalste zaak ter wereld. Maar hiervoor is een haarscherpe camera en een supersnelle verbinding noodzakelijk: ”Zowel de verbinding als de camera’s zijn nu vaak nog niet goed genoeg. Om zo min mogelijk afstand te voelen en, nog belangrijker, het herstel ook echt te laten zien, moeten geluid en beeld perfect zijn. Daar maakt glasvezel het verschil.”

Robert Jan Kroeze, orthopedisch chirurg bij de Nijmeegse Sint Maartenskliniek, werkt al een tijdje met de Luscii-app. Zij startten een jaar geleden met een pilot.

“We houden patiënten na een operatie nu al beter in de gaten. Hierdoor kunnen we het aantal ziekenhuisbezoeken tijdens het herstel al verminderen. Röntgenfoto’s maken we bijvoorbeeld nog wel in het ziekenhuis. Maar als die goed zijn én de data uit de app is positief, dan bouwen we verdere controles sneller af.”

“Ondanks dat je minder fysiek contact hebt met je dokter, kijkt er wel altijd iemand via de app over je schouder mee. Patiënten ervaren dit als een veilig gevoel. En de tijd die je overhoudt door minder controles verkort de wachttijden voor andere patiënten. Maar herstel is maar één van de thuiszorgoplossingen. We gebruiken er nog meer.”

Veiligheid en efficiëntie

Robert Jan: “Ik doe zelf rugoperaties. Vanwege infectiegevaar mag een patiënt geen koorts hebben vlak voor of tijdens een rugoperatie. Nu komen we daar pas achter als iemand zich meldt voor de operatie. Dan moeten we de operatie uitstellen. Met Thuismeten zien we die gegevens al eerder. Dan kun je je planning aanpassen en andere patiënten helpen.”

Een stroomversnelling van innovatie

In de Sint Maartenskliniek bestaat zelfs al een speciaal team dat dagelijks de ‘virtuele klinieken’ beheert. Robert Jan: “We hebben personeel dat dagelijks de waarden uit de app analyseert. Dit zijn zogenaamde orthopedisch consulenten. Voorheen belden we deze consulenten pas als een patiënt ernstige klachten ontwikkelde. Nu nemen de consulenten zelf contact op als we iets opvallends zien. Daarmee proberen we te voorkomen dat klachten verergeren en een nieuwe ingreep nodig is. Zo werken we efficiënter en veiliger, zonder kwaliteit in te leveren.”

Technische innovaties gaan momenteel snel. Volgens Robert Jan is het balletje na de pilots en coronatijd gaan rollen en lijkt het voorlopig geen vaart te minderen.

“Het is een onomkeerbaar proces. Er is een heel positief beeld ontstaan van deze nieuwe technologieën. Niet alleen digitale zorg is in opkomst, het hele zorgsysteem gaat veranderen.”

Als voorbeeld haalt hij patiëntvoorlichting aan. “Er zijn veel technologische toepassingen die een patiënt beter voorlichten. We kunnen door middel van 3D-video’s en animaties zoveel beter laten zien wat een patiënt mee gaat maken tijdens zijn of haar operatie. Die oplossingen zijn er, maar we maken ze nog niet makkelijk bereikbaar voor patiënten. Hier moet eigenlijk een centrale website voor zijn, waar alle ziekenhuizen patiënten naar kunnen verwijzen.”

Zo ook voor second opinions. Robert Jan: “Nu is die wachtlijst gigantisch. Ten eerste omdat er wettelijk is afgesproken dat we een patiënt persoonlijk moeten zien. Daarnaast mogen we de patiëntendossiers online niet met elkaar delen, en zijn bestanden als MRI-scans te groot om zonder glasvezel of 5G te versturen. Mag en kan dit wel, dan kijk je ineens heel makkelijk online met een collega mee bij een second opinion. Dat versnelt het proces enorm. Nu het internet snel en veilig genoeg is om dit soort veranderingen door te voeren, ontstaan er nieuwe mogelijkheden. Alleen de wet moet nog meeveranderen.”

In de operatiekamer zijn zelfstandige of op afstand bestuurbare robots volop in ontwikkeling. Volgens Vincent een geweldige ontwikkeling.

“Robots kunnen heel precies specialistische operaties uitvoeren. Een vriend van me werd bijvoorbeeld aan zijn hersenen geopereerd. Ze moesten echt middenin zijn brein iets weghalen. Dat kon niet met de hand. Met een robot kan dat wel. Ze testen dit zelfs al op afstand. Via een glasvezelverbinding kan een topchirurg uit Zuid-Korea bijvoorbeeld iemand opereren in Nederland. Zo heeft iedereen ineens toegang tot de beste dokters ter wereld.”

Operaties die helemaal door zelfstandige robots worden gedaan ziet Robert Jan echter niet snel gebeuren. “Daarvoor is de techniek niet ver genoeg”. Wel bevestigt hij dat robots steeds vaker assisteren bij operaties. “Er bestaat een robot die een kwetsbaar stukje schedel kan weghalen. Frezen heet dat. Dit is voor een hele specifieke operatie. Een dokter kan dit ook, maar een robot doet het veel sneller. Die snelheid verkleint het infectiegevaar. Dit soort hulpmiddelen bij (delen van) operaties zullen zeker toenemen. Maar voorlopig zie ik nog geen scenes uit een Paul Verhoeven-film in de operatiekamer voor me.”

3D-video’s, thuisapps en virtuele ziekenhuisbedden. Vindt de zorg van de toekomst dan helemaal online plaats?

Daar zijn zowel Vincent, Daan als Robert Jan resoluut in: nee. Alle drie geloven ze nog heilig in de hand op de schouder en het persoonlijk contact, maar een combinatie van digitale en persoonlijke zorg is beter voor dokter én patiënt. Daan: “We hebben over een aantal jaar gewoon minder dokters en verpleegkundigen per Nederlander. Dat is een feit. We zullen mensen dus anders moeten gaan helpen. Met alleen fysieke bezoeken als het echt nodig is.”

En de rol van glasvezel? Robert Jan: “Ik vergelijk het met je bloedsomloop. Je bent over het algemeen niet bezig met hoe het bloed door je aderen stroomt, maar één bloedpropje en het hele systeem komt tot stilstand. Dat is met snel en betrouwbaar internet hetzelfde.”